Alcoholmeter

De Alcoholmeter is een enkelband die het alcoholgebruik van de drager afleest. Alcoholgebruik wordt doorgaans gemeten door middel van urinecontroles, blaas- en bloedtesten. Deze controlemiddelen geven een momentopname; de cliënt kan -met enige planning- tussen de testdagen door alsnog drinken. De Alcoholmeter meet 24/7, elke 30 minuten, of iemand heeft gedronken. De Alcoholmeter genereert meldingen vanaf een alcoholpromillage van 0,2. Dat betekent dat het drinken van een enkele eenheid alcohol geen melding van alcohol geeft. De band wordt betrouwbaar geacht vanaf 0,2 promille. Het gaat om een transdermale alcoholmeting; zo’n 1 procent van de genuttigde alcohol verlaat het lichaam via de huid.

Het doel van de Alcoholmeter is tweeledig. Enerzijds is het een middel om te controleren of de cliënt zich houdt aan afspraken rondom hel alcoholgebruik. Anderzijds is het een middel om de cliënt te helpen het alcoholgebruik te verminderen of te stoppen. De Alcoholmeter is voor cliënten inzichtgevend en een stok achter de deur om niet te drinken. Urinecontroles moeten frequent worden ingezet om een volledig beeld te krijgen van het alcoholgebruik. Dit lukt niet altijd. De Alcoholmeter meet het alcoholgebruik 24/7. Bij terugval kan snel ingegrepen worden.

Doelgroep

De Alcoholmeter wordt gebruikt bij cliënten die onder toezicht staan van de reclassering (3RO). Cliënten kunnen de Alcoholmeter dragen als zij inzicht willen krijgen in hun alcoholgebruik en/of hun alcoholgebruik willen stoppen of verminderen. In de toekomst is de Alcoholmeter ook bedoeld als controlemiddel voor cliënten met de bijzondere voorwaarden 'alcoholverbod' of 'verplichte middelencontrole', maar hiervoor is eerst een wetswijziging nodig

Randvoorwaarden voor gebruik

• Voor het aansluiten van de Alcoholmeter en het correct begrijpen en uitlezen van meldingen is een training noodzakelijk.
• Het gebruik van de Alcoholmeter vereist basis technische vaardigheden.
• Er moet een contract worden afgesloten met de leverancier om toegang te krijgen tot het portal met de meetgegevens.
• Voorwaarde is dat het basisstation – een apparaat dat bij de cliënt thuis of op de kamer wordt geplaatst – beschikt over een stabiele internetverbinding, zodat meetgegevens betrouwbaar kunnen worden verzonden en uitgelezen.

Voor meer informatie over de randvoorwaarden adviseren we contact op te nemen met de ontwikkelaar. 

Type organisaties

De Alcoholmeter is inzetbaar in uiteenlopende settings, waaronder klinische, poliklinische, ambulante en forensische zorg (incl. BW/MO en PPC). 

Beschikbare materialen 

De reclassering biedt een cliëntfolder, een methodiek Alcoholmeter en een training voor reclasseringswerkers die met de Alcoholmeter werken. Daarnaast stelt de leverancier diverse materialen beschikbaar, zoals instructievideo’s en een Engelstalige e-learning.

Meer informatie over de Alcoholmeter en de evaluatie van de pilot in 2017 en 2018 zijn te vinden op de website van de Verslavingsreclassering GGZ: https://www.svg.nl/wat-doen-wij/alcoholmeter.

Gebruikers

De Alcoholmeter wordt gebruikt binnen de drie reclasseringsorganisaties:

• Stichting Verslavingsreclassering GGZ
• Reclassering Nederland
• Leger des Heils reclassering.
• Daarnaast wordt er zeer kleinschalig gebruik gemaakt van de Alcoholmeter door TBS-klinieken en in JJI's. Dit gaat in samenwerking met de Verslavingsreclassering.

Ervaringen

De ervaringen zijn afkomstig uit het rapport. 

• Het kan een uitdaging zijn om cliënten te motiveren de Alcoholmeter te dragen, vooral vanwege het formaat. Cliënten die het apparaat wel dragen, benoemen echter duidelijke voordelen: ze hoeven minder vaak naar kantoor voor urinecontroles, hebben een voortdurende stok achter de deur om niet te drinken, ervaren rust doordat ‘sjoemelen’ onmogelijk is, en terugvallen worden snel gesignaleerd.

• Succesvolle implementatie vereist een groep enthousiaste collega’s die zich willen verdiepen in de techniek en willen leren hoe de Alcoholmeter werkt en aangesloten moet worden. Niet alle collega’s staan hier open voor.

• Omdat de leverancier van de Alcoholmeter in de Verenigde Staten is gevestigd, vergt het opstellen van een DPIA een uitgebreid traject. De reclassering heeft gekozen om geen herleidbare persoonsgegevens in het systeem van de leverancier te plaatsen, maar uitsluitend te werken met gepseudonimiseerde cliëntnummers.

De Alcoholmeter wordt in de VS gebruikt sinds 2003. Er zijn diverse peer reviewed studies naar de werking van de Alcoholmeter (SCRAM CAM genoemd in de VS). In Nederland heeft de reclassering in 2017 en 2018 een kleinschalige pilot uitgevoerd met de Alcoholmeter, waarbij ook een onderzoek plaatsvond naar de effecten van het apparaat.  Gezien het lage aantal deelnemers en het ontbreken van een controlegroep kon het effect of de invloed van de alcoholmeter op alcoholgebruik en delictgedrag niet op een wetenschappelijk verantwoorde wijze worden vastgesteld in de Nederlandse context. De onderstaande resultaten passen daarom binnen het karakter van een procesevaluatie in plaats van een effectevaluatie.    

Deelnemers waren overwegend positief over de invloed van de Alcoholmeter. Zo gaf 74% aan dat het dragen van de Alcoholmeter een positieve invloed had op hun alcoholgebruik en bewustwording hiervan. Daarnaast bleek uit de metingen dat 71% van de dragers tijdens de draagperiode niet had gedronken, terwijl een deel dat in principe wel had mogen doen. Ook na het verwijderen van de Alcoholmeter blijft het effect merkbaar: 52% van de dragers gaf drie maanden later aan in die periode niet te hebben gedronken. 

Naast het alcoholgebruik lijkt het dragen van de Alcoholmeter ook een positief effect te hebben op het delictgedrag. Dragers kwamen tijdens de draagperiode 10% minder vaak in politieregistraties voor dan de controlegroep die alleen urinecontroles onderging (51%). Dit verschil bleef bestaan drie maanden na het verwijderen van het apparaat of na de periode van urinecontroles (17% versus 52%). 

Het meest gerapporteerde nadeel van de Alcoholmeter betreft het formaat en draagcomfort. Dragers ervaren het apparaat als te groot en te stug; sommigen melden jeuk, geïrriteerde huid of blauwe plekken. Het onderzoek naar de pilot had een beperkt aantal respondenten. 

Publicaties

Het onderzoek naar de pilot had een beperkt aantal respondenten. Voor meer informatie over de pilot in Nederland verwijzen we naar de website van de Verslavingsreclassering:

SVG – Alcoholmeter

Er zijn diverse peer reviewed studies naar de werking van de Alcoholmeter (SCRAM CAM genoemd in de VS). Deze uitgebreidere onderzoeksresultaten zijn zichtbaar op de website van de leverancier:

SCRAM Systems – Research