CleVR VR-CGT: Evidence-based Virtual Reality Cognitieve Gedragstherapie

CleVR ontwikkelt wetenschappelijk gevalideerde, CE-gecertificeerde Virtual Reality software voor cognitieve gedragstherapie (VR-CGT). De technologie stelt behandelaars in staat om maatwerkscenario’s en real-time interacties in te zetten binnen de GGZ en forensische zorg, met als doel effectievere behandelingen en meer zelfstandigheid van deelnemers.

CleVR’s VR-CGT is ontwikkeld om cognitieve gedragstherapie effectiever en toegankelijker te maken, met als doel de behandelingsduur te verkorten, medicatiegebruik te verminderen en de zelfredzaamheid van cliënten te vergroten. De technologie biedt controleerbare en veilige oefensituaties voor sociale interactie, waardoor leerervaringen realistischer en krachtiger worden binnen de forensische en GGZ-praktijk.

Met behulp van een VR-bril wordt de gebruiker ondergedompeld in virtuele realiteit. Deze bestaat uit diverse gangbare omgevingen binnen- en buitenshuis en meer specifieke omgevingen, zoals bijvoorbeeld een gevangenis, school of bus. De interactiviteit van onze VR-software vertaalt zich in het feit dat de behandelaar/trainer direct kan reageren op het gedrag van de client. De gesprekken in onze VR worden gevoerd met en via een virtueel karakter. Via dit karakter gaat de behandelaar, via een stemvervormer, het gesprek aan met de client. De client kan hierdoor op een realistische manier een conversatie voeren. Daarnaast kan de behandelaar de complexiteit van de scenario’s gecontroleerd en gradueel op- en afbouwen en geheel op maat aan de client aanbieden. 

Doelgroep

De directe doelgroep bestaat uit cliënten binnen de GGZ en forensische zorg met o.a. paranoia, sociale vermijding, verslavingsproblematiek, agressieregulatieproblemen of psychotische stoornissen. Subgroepen zijn o.a. jongeren, mensen met LVB of PTSS. Intermediaire doelgroepen zijn therapeuten, behandelaren en trainers die VR-CGT inzetten. Inclusie: CGT-indicatie + behandelbare doelen in sociale interactie. Mogelijke contra-indicaties: epilepsie of niet-coöperatieve houding.

Randvoorwaarden voor gebruik

De software is gebruiksvriendelijk, met real-time aansturing via een tablet. Er is geen internetverbinding of koppeling nodig met EPD-systemen.

• Een complete VR-set (laptop, bril, tablet) van CleVR is vereist.
• De behandelaar/trainer volgt een technische training via CleVR en eventueel gecertificeerde, (geaccrediteerde) training (bijv. via Forta of RGOc).
• Basiskennis van CGT is noodzakelijk.
• Een rustige ruimte is aanbevolen.

Voor meer informatie over de randvoorwaarden adviseren we contact op te nemen met de ontwikkelaar. 

Type organisaties

CleVR’s VR-CGT is inzetbaar in klinische, poliklinische, ambulante en forensische settings (incl. BW/MO en PPC). Ook jeugd-ggz en jeugdzorginstellingen kunnen ermee werken. De technologie sluit aan bij instellingen die CGT toepassen en op zoek zijn naar innovatieve, praktijkgerichte therapievormen binnen multidisciplinaire behandelcontexten.

Beschikbare materialen 

CleVR biedt trainingen, handleidingen, instructievideo’s, brochures, implementatiesessies en technische ondersteuning op maat aan instellingen die met VR-CGT aan de slag gaan.

Gebruikers

CleVR’s VR-CGT technologie wordt actief gebruikt binnen diverse forensisch psychiatrische instellingen, waaronder:

• FPC de Kijvelanden (Fivoor) – o.a. VRAPT-ID voor LVB-doelgroep
• FPC Dr. S. van Mesdag – implementatie van VRAPT en Re-ART VR
• Pompestichting – toepassing bij zedendelinquenten, betrokken bij ontwikkeltraject
• Inforsa / Mentrum (GGZ Arkin) – VRlof/VReedom voor verlofvoorbereiding
• PI Vught (DJI) – pilot VRAPT binnen penitentiaire inrichting
• De Forensische Zorgspecialisten / de Waag (Utrecht) – betrokken bij RCT agressieregulatie VR

Ervaringen

De meeste instellingen werken inmiddels 1 tot 5 jaar met CleVR. Forensische gebruikers noemen als meerwaarde:

• Realistisch en veilige oefensituaties
• Betere motivatie van deelnemers
• Hoge acceptatiegraad onder zowel behandelaars als cliënten
• Verhoogd inzicht in triggers, spanning en gedrag

Geleerde lessen en uitdagingen:

• Initiële technische ondersteuning en training zijn cruciaal
• Implementatie vereist een ambassadeur binnen het behandelteam
• VR werkt het beste in combinatie met bestaande CGT-methodiek
• Flexibiliteit van de software (triggers aanpassen) is belangrijk in forensische context

Effectiviteit

De NZa heeft VR-CGT van CleVR positief geëvalueerd. CleVR heeft in de periode van 2018-2022 de beleidsregel ‘Innovatie voor kleinschalige experimenten’ met succes afgerond. De aanvraag richting de NZa werd, in samenwerking met CleVR, ingediend door de Zorgverzekeraar DSW samen met GGZ Delfland. Dankzij de mogelijkheid om patiënten maatwerkscenario’s aan te bieden en de behandelaar de mogelijkheid te bieden deze real-time te controleren, is het de verwachting dat de kwaliteit en effectiviteit van de behandeling daarmee positief wordt beïnvloed. Dit laatste is aangetoond binnen de Randomized Controlled Trial (RCT) met de titel: 'The effect of Virtual Reality Exposure Therapy on social participation in people with psychotic disorder (VRET-P) (Pot-Kolder et al., 2018). 

Binnen diverse pilots en studies is de implementatie van CleVR's VR-CGT geëvalueerd. Een voorbeeld van deze toepassing binnen de forensische zorg betreft de inzet van VRAPT (Virtual Reality Aggression Prevention Training). Een RCT en meerdere pilots tonen aan dat VRAPT leidt tot significante afname van agressief gedrag bij forensisch psychiatrische patiënten, gemeten met SDAS. De technologie biedt realistische oefenomgevingen zonder risico op escalatie (Ivarsson et al., 2023, Woicik et al., 2023). Uitvoerders en deelnemers aangeven dat de technologie goed aansluit bij de behandelpraktijk. De training wordt als veilig, schaalbaar en effectief ervaren. De training is ook onderzocht bij forensisch psychiatrische patiënten met een licht verstandelijke beperking (LVB). De VR-scenes zijn hiervoor specifiek aangepast en geven begeleiding bij emotieregulatie en opbouw in spanning. De resultaten lieten een hoge acceptatiegraad zien, de haalbaarheid werd bevestigd en een verbetering in emotieregulatie en probleemoplossend gedrag werd gevonden (Geraets et al., 2024). 

Een andere toepassing binnen de forensische setting betreft VRlof. Cliënten die met CleVR’s technologie werden voorbereid op verlof, rapporteerden minder stress en meer zelfvertrouwen. Behandelaren zagen een betere risico-inschatting en meer bewustzijn van triggers bij patiënten (Hendriks et al., 2023). 

Deze onderzoeken vormen een selectie van de studies binnen de forensische context. Voor de volledige lijst kunt u de website van CleVR raadplegen 

Publicaties 

Geraets, C. N., Dolfijn, R., Robbemond, L. M., Scholte, A., Klein Tuente, S., & Veling, W. (2024). Virtual reality aggression prevention training for people with mild intellectual disabilities: A feasibility study. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 17(1), 43-64. 

Hendriks, C., Jansen, J. M., Smit, M., Smulders, L. M., Popma, A., & Van Der Pol, T. (2023). VReedom: training for authorized leave of absence through virtual reality–a feasibility study. Frontiers in Psychology, 14, 1231619. 

Ivarsson, D., Delfin, C., Enebrink, P., & Wallinius, M. (2023). Pinpointing change in virtual reality assisted treatment for violent offenders: a pilot study of Virtual Reality Aggression Prevention Training (VRAPT). Frontiers in psychiatry, 14, 1239066. 

Pot-Kolder, R. M., Geraets, C. N., Veling, W., van Beilen, M., Staring, A. B., Gijsman, H. J., ... & van der Gaag, M. (2018). Virtual-reality-based cognitive behavioural therapy versus waiting list control for paranoid ideation and social avoidance in patients with psychotic disorders: a single-blind randomised controlled trial. The Lancet Psychiatry, 5(3), 217-226. 

Smeijers, D., & Koole, S. L. (2019). Testing the effects of a virtual reality game for aggressive impulse management (VR-GAIME): study protocol. Frontiers in psychiatry, 10, 83. 

Van Wolffelaar, B. R., Van Horn, J. E., & Hoogsteder, L. M. (2024). Treatment of aggression regulation problems with virtual reality: study protocol for a randomized controlled trial. Frontiers in Psychology, 15, 1324644. 

Woicik, K., Geraets, C. N., Klein Tuente, S., Masthoff, E., & Veling, W. (2023). Virtual reality aggression prevention treatment in a Dutch prison-based population: a pilot study. Frontiers in psychology, 14, 1235808.